امروزه شبکه‌های حمل و نقل بسیار متنوع، گسترده و پیشرفته شده‌اند. اما شاید بد نباشد با تاریخچه حمل و نقل بین المللی آشنا شویم و بدانیم روزگاری بوده که خبر از امکاناتی به این گستردگی نبوده است. آشنایی با تاریخچه حمل و نقل در ایران و جهان ما را با دشواری‌های گذشته مواجه می‌کند و شاید به این بهانه قدر روزگار خود را بهتر بدانیم!
مقدمه‌ای در روش های حمل و نقل بین المللی
در حال حاضر امکانات بسیار گسترده و وسایل گوناگون برای حمل و نقل وجود دارد اما وقتی از تاریخچه حمل و نقل بین المللی سخن می‌گوییم، موارد محدود‌تر و مشخص‌تر می‌شوند. طبعا برای حمل و نقل بین المللی باید به دو نکته توجه داشت:
- فاصله کشورها با یکدیگر
- وضعیت اقلیمی و جغرافیایی (مثلا اینکه آیا دو کشور راه ارتباطی زمینی دارند یا بین آن‌ها آب واقع شده است.)
بر این اساس در حال حاضر سه راه برای حمل و نقل بین المللی وجود دارد:
- زمینی
- دریایی
- هوایی
قطعا همه این راه‌ها از گذشته تا به امروز به یک صورت وجود نداشته‌اند اما میل ذاتی بشر به فتح جهان سبب شده او همیشه به دنبال یافتن راه‌ها و اختراع وسیله‌هایی برای ساده کردن حمل و نقل باشد. به همین دلیل است که تاریخچه حمل و نقل بین المللی و تلاش‌های برای آن بسیار جذاب است.
سیر تکامل حمل و نقل در جهان از گذشته‌های دور
این گزارش تاریخی وجود دارد که وسایل حمل و نقل از 3500 سال پیش از میلاد مسیح مورد استفاده انسان‌ها بوده است. قطعا اختراع چرخ که به عنوان یکی از مهمترین اختراعات بشر شناخته می‌شود، نقش تعیین کننده‌ای در تولید وسایل حمل و نقل مانند ارابه، گاری و … داشته است.
اسب‌ها، ارابه‌ها و قایق‌های پارویی نخستین وسایل حمل و نقل بشر بودند. در آن زمان این وسایل سوختی جز نیروی بدنی حیوانات یا خود انسان‌ها نداشتند.
تا پیش از انقلاب صنعتی وسایل حمل و نقل چندان از آن صورت‌های ابتدایی فاصله نگرفتند. بنابراین مردم تنها می‌توانستند مسافت‌هایی کوتاه را با دشواری‌های فراوان طی کنند.
با این حال نشانه‌هایی از امید بشر برای فائق آمدن بر دشواری‌ها و موانع در تاریخچه حمل و نقل بین المللی دیده می‌شود. بارز‌ترین نمونه این امید را می‌توان نقاشی لئوناردو داوینچی که به عنوان نخستین طرح هواپیما شناخته می‌شود دانست. این نقاشی در اواخر قرن پانزدهم میلادی کشیده شده است.
همچنین در سال 1620 میلادی نخستین زیردریایی ساخته شد که با پارو عمل می‌کرد. تمام این‌ها نشانه‌هایی مبنی بر میل بشر به چیره شدن بر محدودیت‌ها و موانعی است که برای سیر و سفر در جهان با آن مواجه بوده است.
تاریخچه حمل و نقل پس از انقلاب صنعتی
شتاب سیر تکامل حمل و نقل در جهان پس از انقلاب صنعتی دگرگون و باورنکردنی شد. جرقه این انقلاب در انگلستان زده شد و سپس تا دیگر کشورهای اروپایی و نیز آمریکا دامنه یافت. با برخی از وسایل نقلیه که پس از انقلاب صنعتی در حمل و نقل به کار گرفته شد آشنا شوید.
دوچرخه
در سال 1790 با طبق روایت برخی دیگر در سال 1817 اولین دوچرخه توسط بارون کارلفون دریس ساخته شد. در طول دویست سال و اندی دوچرخه‌ها تغییرات زیادی کرده‌اند.
این دوچرخه تا سال 1860 ظاهری متفاوت با دوچرخه‌های امروزی داشت. سه تن به نام‌های پیر لالمنت و پیرد و ارنست میکاکس پدال را به دوچرخه اضافه کردند. دوچرخه‌ها در این زمان دارای پدالی در چرخ جلو بود که به نحو قابل توجهی بزرگ‌تر از چرخ عقب بود. تا اینکه در سال 1885 جان کمپ استارلی دوچرخه‌ای با چرخ‌های هم‌اندازه همراه با لاستیک و زنجیر و ترمز ساخت. تا به امروز دوچرخه‌ها مدام پیشرفت کردند.
خودروی موتوری
نخستین خودروی موتوری در سال 1678 توسط یک کشیش مسیحی ساخته شد. نیروی بخار عامل حرکت این خودرو بود. در سال 1767 نیکل ژوزف کان فرانسوی خودروی دیگری ساخت که گنجایش 4 تن بار و 2 نفر را داشت. اما تولد خودروهای مدرن در سال 1886 و نخست توسط کارل بنز صورت گرفت.
لوکوموتیو
قطارهایی که با نیروی بخار کار می‌کردند، از اوایل سده نوزدهم روی کار آمدند. ریچارد ترویتیک نخستین لوکوموتیو بخار را روی ریل به حرکت درآورد. بعدها جورج استنفون که اهل انگستان بود، قطاری بزرگ ساخت و آن را به عنوان یک وسیله ترابری به حرکت درآورد. بعدها لوکوموتیوهای برقی و دیزلی جایگزین لوکوموتیوهای بخار شدند. گسترش آن‌ها از رویدادهای مهم در تاریخچه حمل و نقل بین المللی به شمار می‌رود.
کشتی‌ها
تاریخچه حمل و نقل دریایی و استفاده از کشتی‌ها و سایر شناورها به قرن‌ها پیش از انقلاب صنعتی می‌رسد. با این حال پس از انقلاب صنعتی این صنعت نیز مسیر پیشرفت را سریع‌تر طی کرد.
ابتدا از کشتی‌های بادبانی استفاده می‌شد. در سال 1827 بود که کشتی‌های پروانه‌دار اختراع شد. این کشتی‌ها زمینه‌ای برای ساخت کشتی‌های بخار اقیانوس‌پیما شدند.
